اختلال اسکیزوفرنی (Schizophrenia) یا شیزوفرنی در دسته سخت ترین بیماری های روانی به شمار می آید که تاکنون درمان قطعی و مشخصی نداشته و تنها با کنترل كردن علائم می توان از عوارض و عواقب شدید آن تا حد امکان جلوگیری کرد. افراد دارای این اختلال واقعیت ها را به گونه دیگری که بیماری به آن ها القا می كند، می بینند. این افراد رایحه ها و صداهایی را ادراک می کنند که وجود خارجی ندارند. در ذهن این افراد اغلب اشخاصی در حال نجوا و صحبت هستند، آن ها احساس می كنند که کسی در حال صحبت کردن با آن ها است در حالی که این صدا ها وجود خارجی ندارند.
افراد دارای اسکیزوفرنی درک درستی از زمان ندارند و ذهنشان دارای افكار آشفته می باشد و در مباحث احساسی ممكن است علاقه یا تنفر بیش تر از حالت معمول از خود نشان دهند.
افراد دارای این اختلال به جهت آسیب پذیری از نظر روانی ،گرایش بالایی به مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی دارند از طرفی این افراد ویژگی های پارانوییدی زیادی از خود نشان می دهند به طوری که شکاک و بدبین تلقی می شوند.
اسکیزوفرنی در چه سنی اتفاق می افتد و چه تاثیری بر مغز دارد؟
در ۸۰ درصد مواقع این اختلال بین ۲۰ تا ۲۶ سالگی خود را نشان می دهد اما استثنائاتی هم وجود دارد. در گذشته به دلیل اینکه این اختلال در دوران جوانی بروز می کرد، به آن جنون جوانی گفته می شد.
می توان گفت افراد دارای اسكیزوفرنی از نظر مغزی دچار دو پارگی مغز هستند یعنی کاركرد جسم پینه ای كه شاهراه ارتباط نیمكره چپ و راست است، در این افراد دچار اختلال شده و ارتباط بین دو نیمکره قطع یا تضعیف می گردد و هر نیمکره اطلاعات را به شیوه جداگانه تفسیر می كند که این پدیده موجب می شود نیمکره چپ اطلاعات دریافتی از نیمکره راست را بیگانه تلقی کند. علت اصلی در این اختلال عدم هماهنگی دو نیمکره مغز و اختلال در کارکرد آن ها می باشد.
قدرت تلقین در افراد اسکیزوفرنی بسیار بالا است به طوری که در یک مثال بالینی به فرد دارای اسکیزوفرنی یک بشقاب برنج داده شد اما فرد که باور داشت در ظرف به جای برنج شیشه خرد شده وجود دارد، بعد از خوردن غذا دچار خون ریزی دهان شد.
عوامل موثر در شکل گیری اسکیزوفرنی
بر اساس بررسی های انجام شده اسكیزوفرنی می تواند ژنتیکی باشد، بررسی ها بیانگر این است كه اگر یکی از والدین دچار این اختلال باشد احتمال ابتلای فرزندان بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است و اگر هر دو والد دارای این اختلال باشند احتمال ابتلای فرزندان تا ٤٠ تا ۴۵ درصد افزایش می یابد.
زمانی كه هر دو والد دارای این بیماری هستند یا در خانواده هر دو سابقه ی این بیماری وجود دارد توصیه می شود از فرزندآوری خودداری کنند زیرا هرچند این بیماری با دارودرمانی قابل کنترل و تعدیل می باشد اما درمانی برای آن وجود ندارد و اگر دارو درمانی صورت نگیرد این اختلال حادتر و شدیدتر می شود.
در خانواده هایی که اختلال اسکیزوفرنی وجود دارد شک، بدبینی، احساس گناه، دیگر آزاری و خود آزاری مشاهده می شود.
تشخیص علائم این اختلال در کودکی می تواند منجر به بهبود و کنترل آن شود اما معمولا این بیماری در سنین پایین تشخیص داده نمی شود زیرا علائم آن هنوز بروز نکرده اند بنابراین تشخیص آن دشوار است تا اینکه در سنین ۲۰ تا ۲۵ سال علائم خود را آشکار می كنند. اگر زمینه ی این بیماری در یک کودک، وجود داشته باشد او غیرطبیعی جلوه می كنند، در انتخاب های خود به مشكل می خورد، هنگام غذا خوردن بهانه گیری می كنند و برای دفع وسواس پیدا می كنند.
عوامل محیطی،فشار عصبی،شرایط دشوار و … می‌توانند در سرعت آشکار شدن و شدت علائم این اختلال تاثیرگذار باشند اما نمی توانند موجب شکل گیری و ایجاد آن شوند. به فراخور پیشرفت بیماری، علائم این بیماری هم تشدید می یابند.
6 علائم اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی یکی از اختلالات حاد روانی با یکسری علائم خاص است. ممکن است فرد دارای اسکیزوفرنی تعدادی معین یا تمامی این علائم را داشته باشد و اگر فردی تنها یکی از این علائم را داشته باشد لزوما اسکیزوفرنی نیست.
- هذیان(Hallucinations): در این مورد فرد بدون وجود شواهد و مدارک کافی تصور می کند دیگران به دنبال آسیب رساندن به او یا فریب او هستند. یا در مدلی دیگر ممکن است فرد ویژگی یا خصوصیاتی خارق العاده را به خود نسبت دهد درحالی که واقعیت بیرونی ندارد.
هذیان های این افراد تغییر ناپذیر هستند زیرا هیچ گونه عدله و شواهدی نمی تواند موجب شود که باور این افراد دگرگون شود.البته هذیان های این افراد انواع مختلفی دارد مانند هذیان های ارجاعی مانند هذیان ارتباط غیرمعقول با طبیعت و اشیا که در آن فرد تصور می کند درختان و کوه ها با او نجواهایی دارند. نوع دیگر هذیان های نهیلیستی است که در این نوع، فرد تصور می کند پایان جهان و نابودی همه چیز نزدیک است. نوع سوم هذیان جسمانی است که در آن فرد تصور می کند بیماری یا مشکل خاصی دارد درحالی که معاینات و آزمایش ها عدم وجود بیماری را تایید می کنند. - توهم (Delusions): در این مشکل فرد چیزهایی را می شنود، می بیند و احساس می کند که وجود خارجی ندارند. این علامت در اسکیزوفرنی بسیار شایع و رایج است البته وجود توهم بدون علائم دیگر و به تنهایی مبین اسکیزوفرنی نیست و گاها در سایر اختلالات روانی مانند افسردگی نیز دیده می شود.
- بی نظمی گفتار(Disorganized speech): مکالمه غیر منسجم، غیر مرتبط و پراکنده از ویژگی های دیگر اختلال اکسیزوفرنی است در واقع در اسکیزوفرنی باید هویت گفتار نامنظم تشخیص داده شود.
- حرکات غیر طبیعی(Abnormal Movements Or Motor Behaviors): رفتارهای کاتاتونیک به معنای کاهش قابل توجه و قابل ذکر واکنش پذیری محیطی است در واقع کاتاتونیا یک وضعیت روانی است که در آن فرد به واکنش های محیطی واکنش مناسبی نشان نمی دهد برای مثال ممکن است فرد بیدار باشد اما علائم و حرکات یک فرد بیدار را نداشته باشد.
در موارد حاد اسکیزوفرنی ممکن است رفتار کاتاتونیک، ساعت ها یا روزها به طول بیانجامد از طرفی ممکن است فرد دارای این اختلال، گفتار یا حرکات تندی را بدون هدف خاصی از خود نشان دهد در این حالت او دچار هیجانات کاتاتونیک شده است. البته این علامت ممکن است در اختلالاتی مانند دو قطبی یا افسردگی اساسی نیز دیده شود. - بیان عاطفی ضعیف( Decreased Emotional Expression): در این حالت فرد بدون بروز هیچ احساس و هیجانی رفتار می کند به عبارت دیگر بیان، حالت چهره و رفتار فرد دارای اسکیزوفرنی عاری از هرگونه احساسات و هیجانات می باشد مانند یک ربات لازم به ذکر است که تعامل و معاشرت با چنین فردی بسیار دشوار است.
- مشکلات حافظه (memory problems): افراد درگیر اسکیزوفرنی در یادآوری متون و سایر رویداد ها دچار مشکل هستند که این مشکل مربوط به وجود کژکاری د لوب پیشانی و لوب گیجگاهی می شود.
از علائم دیگر اسکیزوفرنی می توان به عدم انگیزه (Avolition)، کاهش میل به تکلم(Alogia) و کاهش علاقه به تعاملات اجتماعی(Asociality) اشاره کرد.
همپوشانی با سایر اختلالات
علائمی که باعث شناسایی اسکیزوفرنی می شود بسیار گسترده اند و به همین دلیل گاها با علائم افسردگی اشتباه گرفته می شوند.اما بین انسان عصبی، گوشه گیر و افسرده با انسان دارای اسكیزوفرنی تفاوت های بسیاری وجود دارد. دامنه ی اسکیزوفرنی وسیع است. افراد دارای افسردگی شدید ممکن است علائم سایکوتیک شبیه به علائم اسكیزوفرنی از خود نشان دهند اما این مسئله دال بر ابتلا به این اختلال نمی باشد.
در تشخیص این بیماری ها مرزهای باریکی وجود دارد. باید توجه داشت که افراد افسرده، بر اثر شدت افسردگی گاها دچار توهم می شوند که با توهم اسکیزوفرنی متفاوت می باشد می توان گفت که هذیان و توهم در بیماران افسرده نیز دیده می شود که نباید آن را با اسکیزوفرنی اشتباه گرفت.
هذیان و توهم ممکن است در افسردگی موقتی باشد اما در اختلال اسکیزوفرنی دائمی هستند.
ممکن است بین بعضی از اختلالات روانی با اسکیزوفرنی علائم مشترکی وجود داشته باشد اما وجه تمایز همه آن ها این است که این علائم در اسکیزوفرنی دائمی اما در سایر اختلالات موقتی هستند.